W obrocie nieruchomościami bardzo często dochodzi do aktu darowizny. Jest to jednostronna czynność prawna, na mocy której darczyńca powoduje przysporzenie w majątku obdarowanego. Obowiązujące w Polsce regulacje prawne wymagają jednak, aby darowizna została dokonana w formie aktu notarialnego. Nie dotyczy to jedynie drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych, na przykład prezentu.
Z uwagi jednak na fakt, iż w drodze darowizny bardzo często dochodzi do przekazania nieruchomości, niezbędne jest sporządzenie stosownego dokumentu. Na ogół skutki prawne związane z podarowaniem innej osobie działki lub mieszkania występują względem osób trzecich dopiero w momencie dokonania wpisu do właściwej księgi wieczystej. Dlatego warto dopełnić również tej formalności, bowiem w innym przypadku czynność będzie tylko względnie skuteczna.
Osoby, które żałują, że dokonały zbyt pochopnie czynności polegającej na darowaniu komuś nieruchomości, często zastanawiają się, czy można cofnąć darowiznę. Jest to oczywiście możliwe, jednakże niezbędne jest zachowanie warunków ustawowych. Otóż jedyną możliwością w omawianej sytuacji jest istnienie stanu faktycznego, w którym obdarowany wykazał rażącą niewdzięczność względem darującego. Niestety, jest to zwrot niedookreślony, dlatego czym jest niewdzięczność na gruncie ustawowym należy rozważać w oparciu o dotychczasowe orzecznictwo.
Są to między innymi sytuacje, w których obdarowany dopuścił się ciężkiego przestępstwa przeciwko osobie darczyńcy. Ponadto w przypadku, gdy przedmiot darowizny miał sporą wartość, wskazuje się, iż sytuacja bytowa darczyńcy nie powinna być gorsza niż obdarowanego. Tym samym ten drugi powinien – w przypadku, gdy osoba ta żyje w niedostatku – przyjąć go do siebie i zapewnić mu wszelkie środki niezbędne do życia, takie jak budżet na wyżywienie, opał oraz inne opłaty. W przeciwnym wypadku darczyńca z powodzeniem może odwołać akt, którym dokonał przysporzenia na rzecz osoby trzeciej.
Kluczowym zagadnieniem wydaje się być jednak zawinienie po stronie obdarowanego
Jeżeli jego wina została stwierdzona prawomocnym wyrokiem, odwołanie darowizny jest w pełni zasadne. W przeciwnym wypadku wymagane jest dowodzenie, iż przykra sytuacja miała miejsce. To z kolei powoduje konieczność toczenia długiego i uciążliwego procesu, który wymaga zaangażowania w sprawę dobrego prawnika. Należy jednak wskazać, iż sam dokument zawierający oświadczenie o odwołaniu darowizny powinien być sporządzony w takiej samej formie co akt darowizny.
Tym samym niezbędna jest kolejna wizyta u notariusza w celu ukształtowania nowego stanu prawnego nieruchomości. W przypadku, gdy osoba, która była obdarowana, nie kwestionuje podstaw odwołania darowizny, czynność ta jest w pełni skuteczna i stanowi podstawę do właściwego wpisu w księdze wieczystej. W przeciwnym wypadku niezbędne jest skierowanie sprawy na drogę sądową. Rozpatrzy ją właściwy – ze względu na miejsce położenia domu bądź mieszkania – sąd cywilny.
Osoba obdarowana może w toku takiego procesu powoływać się na wszelkie okoliczności, które wskazują, że dokonane odwołanie darowizny jest niezasadne. Ponadto w przypadku, gdy nieruchomość została obciążona prawem dożywocia w momencie darowania, możliwe jest żądanie zamiany treści tego prawa na dożywotnią rentę. Możliwości jest wiele, dlatego każda osoba jest w stanie wypracować rozwiązanie, które będzie dla niej korzystne. Na ogół jednak sprawy o odwołanie darowizny trafiają często do mediacji.
Tam pod czujnym okiem rozjemcy zwaśnione strony mają możliwość takiego ukształtowania orzeczenia, aby były zadowolone. Pomocne może okazać się w tym zakresie skorzystanie z pomocy prawnika – dobry negocjator to podstawa. Jeżeli jednak nie uda się stronom dojść do porozumienia, niezbędne będzie długie i monotonne postępowanie sądowe w przedmiocie odwołania darowizny. Dlatego jeszcze przed dokonaniem darowizny warto zastanowić się, czy osoba obdarowana jest tego godna i czy nie istnieją przesłanki warunkujące w przyszłości konieczność odwołania przysporzenia.
